Göçmenlik Psikolojisi Hakkında Uzman Klinik Psikolog Reyhan Algül ile Röportaj

- Bu soruya belki öncelikle konfor alanı nedir diye açıklayarak başlamamız uygun olur. Konfor alanı denilen şey kişinin her şeyi kontrol edebildiğini düşündüğü, kendini rahat hissettiği, alışmış veya kanıksamış olduğu bir psikolojik durumu ifade etmek için kullanılır. Göçmenlik her ne nedenle yapılırsa yapılsın ya da ne kadar istenirse istensin, konfor alanınızın dışına çıkmayı gerektirir. Göçmenlik her zaman büyük bir değişimdir. Yeni bir yere ve sisteme alışmak, dili rahat kullanmak, bağlar kurabilmek, bu süreçte yeniden deneyimleneceği için bazı zorlukları beraberinde getirebilir.

Konfor alanımızdan çıkıyorsak zorlanacağımızın farkında olmamız gerekiyor. Bu zorluk bizi geliştirecek olan çok değerli bir kaynak aslında. Bu konforsuzlukta yeni bir konfor alanı inşa etmeyi öğrenmek durumunda oluyoruz. Günümüz göçmenliği eskiye göre bir parça daha kolay. Hava ulaşımının artması ve teknolojinin bize sunduğu haberleşme olanaklarının fazlalığı aslında büyük bir kolaylık sağlıyor. Göçmen temalı facebook gruplarının artması, buradan bir çok şeyi öğrenebilmeniz ve kendi paylaşımlarınızı yapabilmeniz de büyük bir kaynak.

- İnsanları en çok zorlayan şeylerden biri sevdiklerini geride bırakmak oluyor. Türkiye’den göç etmiş insanlardaki en büyük zorluk bu oluyor. Bizler yakın bağlar kurabilen, aile ilişkileri güçlü, iletişimde olmayı seven insanlarız. Gittiğinizde bu ilişkileri arkada bırakabilmek bir psikolojik yük haline gelebiliyor. Özellikle ebeveynleriniz yaşlı ise onların sağlık durumları hakkında daha fazla endişe taşımaya başlayabilirsiniz.

Çocuk sahibi iseniz çocuğunuzun yeni okulu, dili öğrenmesi, okula alışma süreçleri bolca kaygı yaratabilecek durumlar. Diğer bir zorluk ise o ülkenin dilini bilseniz de akıcı olarak konuşabilme ve kendinizi ifade edebilmeyle ilgili oluyor. Dili bilmiyorsanız zaten başlı başına bir zorluk ve kötü hissetme sebebi. Bir diğer konuda dünyada gittikçe artan yabancı düşmanlığı tabiki. Ülkelere göre farklılıklar gösterse de yabancı olandan korkma ve onu dışlama varolan bir gerçeklik. Çok refah, gelişmiş görünen ülkelerde bile var. Bu konuda alınganlığımıza dikkat etmek gerekiyor. Küsüp kendi kabuğumuza çekilmek kendimizi biraz daha eksik hissetmemize sebep olabiliyor. Zorlanabileceğimiz konular bunlarla sınırlı değil ama burada bazılarına değinmeye çalıştım.

- Göçmenlik psikolojisi çok boyutlu bir kavram. Bunu biraz daha anlayabilmek için genel olarak kabul edilmiş “kültürel şok modeli”ne bir göz atalım. Bu modele göre göçmenlik süreci çeşitli aşamalardan oluşur: Balayı dönemi, endişe dönemi, mücadele/kaçış dönemi, alışma dönemi ve uyum dönemi.

Balayı Dönemi: Gittiğiniz yerle ilgili heyecanlı ve mutlu hissettiğiniz, motivasyonunuzun yüksek olduğu dönemdir. Merak duygunuz da yüksek seviyededir, sürekli bir keşif halindesinizdir. Keyifli, tatlı bir balayı halidir.

Endişe Dönemi: Gerçek yaşama geçiş evresidir. Olumsuz durumlarla ya da zorluklarla karşılaşma oranınız artar. Rahatsız hissedilen, çoşkunun söndüğü bir evredir.

Mücadele veya Kaçış Dönemi: Yaşadığınız zorluklardan dolayı kendinizi çoğunlukla bir sinirli ve gergin hissettiğiniz bir dönemdir. Herşeyle savaşıyormuşsunuz gibi gelebilir. Bazen de tam tersi bir durum oluşur. Yaşadığınız zorluklar karşısında mücadele etmek yerine kendinizi aşırı yemeye, uykuya, TV seyretmeye verebilir veya sigara, alkol tüketimini arttırabilirsiniz.

Alışma Dönemi: Burada hayat daha bilindik hale gelmeye başlar. Günlük rutinlerinizi oturur. Prosedürleri öğrenmişsinizdir. O ülke ve sistemi hakkındaki pek çok şeyi biliyor olursunuz.

Uyum Dönemi: Bu döneme gelene kadar belli bir süre geçmiştir ve artık uyum süreciniz tamamlanmıştır ya da tamamlanmak üzeredir.

Herkes bu basamakları aynı hızla ya da aynı sırada geçmiyor çünkü kişisel ve deneyimsel farklılıklarımız var. Bazen bir basamakta uzun zaman takılı kalmak da mümkün.

- Az önce konuştuğumuz kültürel şok modelinin, bir de kendi ülkenize kısa bir süre için gittiğinizde ya da temelli bir dönüş yaptığınızda yaşadığınız “tersine kültürel şok” çeşidi var. Bir süre sonra kendi ülkenize döndüğünüzde aynı süreçlerden geçmeniz mümkün. Doğup büyüdüğünüz ülke sizin için “nasıl alışacağınızı bilmediğiniz” bir yer haline gelebilir.

Zamanla her iki ülkenin de benzer ya da zorlukları olduğunu daha iyi idrak ediyorsunuz ve bu bazen büyük bir özlem ya da pişmanlık gibi duyguları getiriyor. Kendi ülkenize gittiğinizde oradaki açmazları tekrar görmek de yine hayal kırıklığı yaratıyor. Göçmenliğin kaderinde bu arada kalmışlık hali çoğunlukla var.

- Yurt dışında yaşayan veya yaşamaya hazırlanan herkese söyleyebileceğim en önemli şey göçmenliğin bir yas süreci olabileceği. Bu yas çoğunlukla anlaşılmıyor ve yanlış şekillerde yaşanıyor. Bu yası anlamak ve yasımızı tutabilmek gerçekten çok kıymetli. Gidilen ülkelere uyumlanmak için çaba göstermek yadsınamaz bir biçimde çok değerli. Kendimizi gittiğimiz kültürler karşısında daha geriymiş gibi algılamamamız gerekiyor. Her kültürün kendine göre artıları, eksileri vardır. Kendi kültürümüze sahip çıkabilmek ve kendimizi dünyaya doğru ifade edebilmek için de bir şans aslında. Ön yargıları kırabilir, yanlış anlaşılmaları daha iyi bir hale getirebiliriz.

Bunun yanında konfor alanlarımızdan çıktığımız için kendimize karşı anlayışlı olup zor bir insani bir deneyimi paylaştığımızı kendimize sık sık hatırlatmalıyız. Hep söylediğim gibi bize en çok kendimize karşı anlayış lazım.

Göçmenlik yolculuğundaki herkese kendi sürecinde kolaylıklar diliyorum ve eğer bana ulaşmak isterlerse adresimi de şuraya bırakıyorum.

info@reyhanalgul.com